វិចិត្រសាលជាតិរបស់អូស្ត្រាលី នឹងប្រគល់រូបចម្លាក់សំរិទ្ធសតវត្សទី៩ និងទី១០ មកឱ្យកម្ពុជាវិញ បន្ទាប់ពីរូបចម្លាក់ទាំងនោះ ត្រូវបានគេលួចយកទៅ។
ការស៊ើបអង្កេតរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ដែលធ្វើឡើងដោយប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-អូស្រ្តាលី ដើម្បីកំណត់ប្រភពដើមនៃស្នាដៃរូបចម្លាក់ទាំងនោះ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានស្វាគមន៍ចំណាត់ការជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ ថាជា “ជំហានសំខាន់មួយឆ្ពោះទៅរកការកែលម្អអយុត្តិធម៌កន្លងមក”។
ស្នាដៃសិល្បៈរូបចម្លាក់ធ្វើពីសំរិទ្ធទាំង៣នេះ មានដើមកំណើតមកពីប្រទេសចម្ប៉ា ដែលធ្លាប់រស់នៅប្រទេសវៀតណាម និងផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសកម្ពុជា។ វិចិត្រសាលជាតិអូស្ត្រាលី (NGA) និយាយថា ខ្លួនបានទិញរូបចម្លាក់ក្នុងឆ្នាំ ២០១១ ក្នុងតម្លៃ ២,៣ លានដុល្លារអូស្ត្រាលី ឫ ស្មើនឹង ១,៥លានដុល្លារអាមេរិក ពីអ្នករត់ពន្ធវត្ថុបុរាណជនជាតិអង់គ្លេស Douglas Latchford ដែលបានស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២០។
លោក Latchford ត្រូវបានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការជួញដូរវត្ថុបុរាណដោយខុសច្បាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៦យោងតាម NGA ជាមួយនឹងការចោទប្រកាន់ដែលត្រូវបានដាក់ប្រឆាំងនឹងរូបលោក ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ទាក់ទងនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទលួច និងលួចវត្ថុបុរាណរបស់កម្ពុជា។ យោងតាម ABC រូបសំណាកទាំងបីត្រូវបានជីកនៅក្នុងវាលមួយក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ភាគខាងកើតនៃប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ មុនពេលត្រូវបានរត់ពន្ធទៅឱ្យឈ្មួញសិល្បៈអន្តរជាតិឆ្លងកាត់ព្រំដែនក្នុងប្រទេសថៃ ហើយបញ្ចប់ដោយការប្រមូលយករបស់លោក Latchford ។
កូនស្រីរបស់លោក Latchford ឈ្មោះ Nawapan Kriangsak បានធ្វើការជាមួយក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវមកពី NGA និងក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈកម្ពុជា ដើម្បីជួយប្រគល់រូបចម្លាក់ទាំងនោះមកវិញ។ ស្នាដៃទាំងនេះនឹងបន្តដាក់តាំងបង្ហាញនៅ NGA ក្នុងទីក្រុង Canberra ប្រទេសអូស្រ្តាលី រយៈពេល ៣ ឆ្នាំ ខណៈដែលកម្ពុជារៀបចំកន្លែងថ្មី សម្រាប់ដាក់តាំងរូបចម្លាក់ទាំង៣នេះ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។
លោកស្រី Susan Templeman បេសកជនពិសេសរបស់អូស្ត្រាលីទទួលបន្ទុកផ្នែកសិល្បៈ បាននិយាយនៅក្នុងពិធីប្រគល់ ថា “វាគឺជាឱកាសមួយដើម្បីដាក់កំហុសជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ប៉ុន្តែក៏ដើម្បីពង្រឹងទំនាក់ទំនងរបស់យើង និងធ្វើឱ្យការយល់ដឹងរបស់យើងកាន់តែស៊ីជម្រៅផងដែរ” ។
កម្ពុជាបានបន្តអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិ ឱ្យយកមកវិញនូវវត្ថុបុរាណរាប់ពាន់ដែលខ្លួននិយាយថាត្រូវបានលួចពីប្រាសាទបុរាណរបស់ខ្លួន រួមទាំងមួយចំនួនទៀតដែលខ្លួននិយាយថាត្រូវបានគេដាក់នៅក្នុងសារមន្ទីរ Victoria និង Albert និងសារមន្ទីរអង់គ្លេស។ នៅទូទាំងពិភពលោក កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងបន្តធ្វើ ដើម្បីប្រគល់វត្ថុបុរាណសំខាន់ៗនៃវប្បធម៌ដល់ម្ចាស់ដើមរបស់ពួកគេវិញ៕
